سەید حەكیم لە كۆربەندی رۆژهەلااتی ناوەراست (میری): عێراق لە دووڕیانێك دایەو هەڵبژاردنەكانی داهاتووشكلیلە بۆ سەقامگیری هەمیشەیی و نەهێشتنی گەندەلیش پێویستی بە چاكسازی بونیاتنەر هەیە

لەكاتی ئامادەبوونی وەك میوانێك لە كۆربەندی ڕۆژهەلانی ناوەراست 2025 (میری) سەماحەتی سەید حەكیم سەرۆكی هاوپەیمانێتی هێزەكانی دەوڵەتی  نیشتمانی رۆژی سێشەممە 7ی تشرینی یەكەم بەڕێزیان گوتی عێراق مەینەتی زۆری بینیوە لە ڕووی سیاسی و كۆمەلایەتی و ئەمنی و ئابووری ئەو قەیرانەش هاوكێشەی 2003 لە دەوروبەری ناوچەكە و نێودەوڵەتی هەلاوگێر دەكاتەوە، دووپاتیشی كردەوە كە ئەمرۆ ولات لە دۆخیكی سەقامگیر تیپەڕ دەبێت و لەگەڵ پێشهاتی ئەرێنی لە ڕووی ئابووری و كرانەوەیەك لەڕووی عەرەبی و نێودەوڵەتی كە بەشێویەكی بەرچاو بەدی دەكرێت.

هەروەها ئاماژەی كرد كە هەڵبژاردنەكانی داهاتوو زۆر گرنگە لەبەر ئەوەی ڕێرەوێكە بۆ گواستنەوە لە قۆناغی سەقامگیری لاوازی ئێستا بۆ قۆناغی سەقامگیری هەمیشەیی..
سەماحەتی سەید حەكیم ڕوونیکردەوە کە پەیوەندییەکی پێچەوانە لەنێوان دەستێوەردانی دەرەکی و هێزی دەوڵەتدا هەیە، هەرچەندە دەوڵەت بەهێزتر بێت دەستێوەردانی دەرەکی لاوازتر دەبێت و بەپێچەوانەشەوە ڕاستە،  هەروەها ئەوەشی خستەڕوو کە سروشتی دۆخی ئێستا دابەزینێکی بەرچاوی دەستێوەردانی دەرەکی بەخۆیەوە  بینیوە ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ بەهێزی دەوڵەتی عێراق و تێگەیشتنی ئەو وڵاتانە لەدەستوەرنەدان لەکاروباری ناوخۆ و خواستی عێراقییەکان بۆ بڕیاردان كە بەپێی ئیرادەی خۆیان و بەرژەوەندییە نیشتمانییەکانی خۆیانە..
بەڕێز حەكیم جەختی لەوە کردەوە کە قۆناغی داهاتوو تێكەڵبوونی هەمووان لەنێو دەوڵەتی عێراقدا بەخۆیەوە دەبینێت و ئاماژەی بەوەدا کە بوونی ئەو هێزە سیاسیانەی بەشداری هەڵبژاردن دەکەن و بەرگرییان لێدەکەن و بەهێزە چەکدارەکان وەسف دەکرێن، پێشکەوتنێکی گرنگە چونکە ئەم هێزانە ئەمڕۆ بوونەتە بەشێک لەپرۆسەی سیاسی و کێبڕکێ لەگەڵ ئەوانی تر دەکەن،  بەدەستهێنانی متمانەی گوتیشی کە دەستووری ئێستا گوزارشت لەگرێبەستێکی کۆمەلایەتی دەکات و ئیرادە بەڵام ڕووبەڕووی کێشەی جێبەجێکردن بۆتەوە کە زۆربەی لایەنەکان جەختیان لەسەر مافەکانیان کردووەتەوە و پابەندبوونەکانیان پشتگوێ دەخەن و ئەم بۆچوونە قبوڵ ناکرێت، چونکە ئەوەی بۆ تۆ مافە ئەرکی کەسانی ترە و ئەوەی لەسەر تۆ ئەرکە مافی ئەوانی ترە، لەم چوارچێوەیەشدا سەماحەتی داوای پەسەندکردنی دەستوری بەتەواوی کرد و ئاماژەی بەوەدا کە هیچ دژایەتییەک نییە بۆ پێداچوونەوە بەڕێککەوتنی کۆمەلایەتی و سیاسی دوای بیست ساڵ و لەبەر ڕۆشنایی پێشهاتەکان و دڵنیابوون لە دروستی ڕێڕەوەکان، هەروەها ڕوونیشی كردەوە كە قۆناغی داهاتوو گونجاوە بۆ تاوتوێكردنی دۆسێیە ستراتیژییەكان بەتایبەتی ئەوانەی پێویستیان بە زۆرینە هەیە.

سەماحەتی ئاماژەی كرد كە دەستوور زۆری لێ جێبەجێ كراوە و ناكۆكی لەسەر هەندێك بڕگەكانیشی هەیە و ڕوونیشی كردەوە كە ڕێكەوتنی نەوتی نیوان حكومەتی ناوەندی و حكومەتی هەرێم دەریخست كە دیدی كاملی قبوولكراو لە نێوان هەردوو لانەكە هەیە، ئەوەش كارئاسانییەكی باشە بۆ بەڕیكردنی یاسای نەوت و غاز لەهەموو ساتێك پێشتر و ئەگەر ئەو یاسایەش دەربچێت زۆر شت ڕێكدەخرێت لە یەكێك لە گرنگترین دۆسێیەكانی نیشتمانی دا.

سەبارەت بە سیستەمی فیدرالی لە عێراق سەماحەتی گوتی سیستەمەكانی فیدرالی ڕووبەڕووی هەندێك تەگەرە دەبێتەوە لەزۆر لە شوێنەكان كە ئەویش پەیوەستە بە دەستەلاتەكان و پانتاییەكان نێوان ناوەند و شوێنەكان و ویلایەتەكان هەروەها لەنێو خودی ویلایاتەكانیش بەلام سیستەمی سیاسی عێراق لەم ڕووەوە بەڕێگای راست دەروات و جیاوازی لە بۆچوونیش بەسروشتی خۆی شتێكی ئاساییە بەمەرجێك نەبێتە ناكۆكی و تووڕەبوون كە كاریگەری لەسەر سروشتی كۆمەلایەتی هەیە..

سەماحەتی ڕوونیكردەوە كە داهاتی عێراق زۆرینەی نەوتییە و بودجەش بەم شێوەیە ڕێكدەخرێت و لەسەر گەلی عێراق دابەش دەكرێت بەپێی دابەشبوونی دانیشتوان و دووپاتی كردەوەش كە حكومەتی ئیتحادی مامەڵە لەگەڵ پارێزگاكان دەكات بە ناونیشانی فەرمانبەران كە لە دۆسێیەكانی تۆمار كراون بەلام لەگەڵ هەرێم ئەوە بەم شیوەیە نییە بەڵكو بەڕێژەیە لە بودجە و بۆیە مووچەكانی هەرێم لە دۆسییەكانی وەزارەتی دارایی عێراق نییە، هەروەها هیوای خواست ئەو ڕێكەوتنە نەوتییەی  لەڕێگەی ناردنە دەرەوەی نەوت لەڕێگەی سۆمۆ  ئەنجامدرا ببێتە هۆكارێك بۆ دابەشكردنی داهات بەشێوەیەكی دادپەروەرانە لە نێوان هەموو عیراقییەكان.
جەنابی جەختی لەوە کردەوە کە قۆناغی داهاتوو تێوەگلانی هەمووان لەنێو دەوڵەتی عێراقدا بەخۆیەوە دەبینێت و ئاماژەی بەوەدا کە بوونی ئەو هێزە سیاسیانەی بەشداری هەڵبژاردن دەکەن و بەرگرییان لێدەکەن و بەهێزە چەکدارەکان وەسف دەکرێن پێشکەوتنێکی گرنگە چونکە ئەم هێزانە ئەمڕۆ بوونەتە بەشێک لەپرۆسەی سیاسی و کێبڕکێ لەگەڵ ئەوانی تر دەکەن بۆ بەدەستهێنانی متمانەی و ڕوونیکردەوە کە دەستووری ئێستا گوزارشت لەگرێبەستێکی کۆمەلایەتی دەکات ئیرادە و ئاراستەی عێراقییەکان بەڵام ڕووبەڕووی کێشەی جێبەجێکردن بۆتەوە کە زۆربەی لایەنەکان جەختیان لەسەر مافەکانیان کردووەتەوە و پابەندبوونەکانیان پشتگوێ دەخەن ئەم بۆچوونە قبوڵ ناکرێت، چونکە ئەوەی بۆ تۆ مافە ئەرکی کەسانی ترە و ئەوەی لەسەر تۆ ئەرکە مافی ئەوانی ترە لەم چوارچێوەیەشدا جەنابی داوای پەسەندکردنی دەستوور بەتەواوی کرد و ئاماژەی بەوەدا کە هیچ دژایەتییەک نییە بۆ پێداچوونەوە بەڕێککەوتنی کۆمەلایەتی و سیاسی دوای بیست ساڵ و لەبەر ڕۆشنایی پێشهاتەکان و دڵنیابوون لە دروستی ڕێڕەوەکانە.
.
سەبارەت بەشەڕی نەهێشتنی گەندەڵی سەید حەکیم ئاماژەی بەوەدا کە عێراق پێویستی بەچوارچێوەیەک هەیە بۆ نەهێشتنی گەندەڵی ودووپاتیشی كردەوە كە شەفافییەت و ڕوونی و وازهێنان لەبیرۆکراسی گرنگن بۆ ئەوەی ئەو ڕێڕەوە تاریکانەی کە ئاسانکاری بۆ بڵاوبوونەوەی گەندەڵی دەکەن بەرەو نەمان برۆن،  هەروەها داوای کرد کە گەندەڵی بە شێوەیەکی پێکهاتەیی چارەسەر بکرێت...

لەكۆتاییدا سەماحەتی دووپاتی كردەوە كە عێراق لە دووڕیانێكە و پێویستە ئەو دەستكەوتانە بە فیرۆ نەدەین كە بەدەستهاتوون بۆ ئەوەی بگەینە سەقامگیری هەمیشەیی و لێرەش گرنگی هەڵبژاردنەكانی داهاتوو بەرجەستە دەبێت لەگەڵ ئەو بەهایەی كە دەبێت لە هەڵبژاردنەكان هەبێت لەو هەڵبژاردنەی 11-11 ئەنجام دەدرێت و جەختیشی لەسەر گرنگی هەڵسوكەوتی ڕاست لەكاتی هەڵبژاردنەكان كرد بۆ ئەوەی هێزە سیاسییەكان بتوانن خێرا حكومەت پێك بهێنن و ئەوەش پێشچوونە لە سیستەمی سیاسی و هەروەها گەشبینی خۆی دەبڕی لەوەی كە هەڵبژاردنی داهاتوو ببێتە هۆكارێك بۆ باشكردنی سەقامگیری لەهەموو ولاتدا.